Cây ngũ gia bì vừa là cây cảnh, vừa có thể làm rau ăn, lại vừa là vị thuốc quý. Nó có nhiều tác dụng cho sức khỏe con người như: an thần, cân bằng hoạt động thần kinh, giảm ho suyễn, long đờm, … Và còn nhiều tác dụng tuyệt vời khác nữa mà thanhtungweb.com sẽ cùng bạn đọc tìm hiểu trong bài viết này.
Cây Ngũ gia bì là gì ?
Cây ngũ gia bì có tên khoa học là Scheffera octophylla (Lour) Harmshay, còn có tên gọi khác là cây chân chim, cây lằng, sâm nam, ngũ gia bì gai, thích gia bì, xuyên gia bì. Thuộc họ nhà Ngũ gia bì Araliaceae.
Sở dĩ được đặt tên ngũ gia bì là bởi vì loại cây này có tới 5 lá chét to chụm vào nhau. Và chỉ phần vỏ rễ mới được dùng làm thuốc. Ngũ gia bì là cái tên để chỉ một số loài thực vật như: Ngũ da bì chân chim, Ngũ gia bì gai, Ngũ gia bì hương.
Đặc điểm của cây Ngũ gia bì
Ngũ gia bì là loại cây có thân nhỏ, rất nhiều gai, chiều cao trung bình từ 2-3m. Có lá kép hình chân vịt, mọc so le, có 6-8 lá chét hình trứng. Phiến lá chét hơi thuôn dài hoặc có hình bầu dục, mỏng, đầu nhọn, có răng cưa to dọc mép.
Về phía cuống lá hơi thót lại, cuống lá dài từ 3-8cm. Cụm hoa mọc thành chùm tán, hoa nhỏ màu trắng. Quả mọng hình cầu, đường kính 3-4 mm, khi chín có màu tím đen, trong có 6-8 hạt.
Phân bố, thu hái và chế biến Ngũ gia bì
Ở nước ta, ngũ gia bì chủ yếu mọc hoang ở các tỉnh miền Bắc như Cao Bằng, Lạng Sơn, Vĩnh Phúc, Sapa (Lào Cai), Bắc Cạn, Phú Thọ, Hòa Bình, Thái Nguyên, Tuyên Quang, Hà Tây. Cũng mọc ở các tỉnh Tứ Xuyên, Quảng Châu của Trung Quốc.
Người ta thu hái vào mùa thu hoặc mùa hè. Đào cây lấy rễ, bỏ phần gỗ, chỉ lấy vỏ, phơi khô để bảo quản. Có thể dùng sống hoăc sao vàng đều được.
Vỏ rễ sau khi phơi khô sẽ cuộn thành từng ống nhỏ, dày khoảng 1mm, chiều dài khôn đều. Mặt trong vỏ có màu xám trắng, dai, phẳng, có nhiều chấm màu vàng nâu. Còn mặt ngoài màu vàng nâu nhạt, bì khổng dài, hơi bóng có những nếp nhăn. Mùi không rõ.
Thành phần hóa học của Ngũ gia bì
Ở nước ta chưa có tài liệu nào về loại cây này. Tại Trung Quốc người ta phát hiện ra trong xuyên gia bì hay thích gia bì hoặc nam ngũ gia bì Ancanthopanax gracistylus W. W. Smith có chứa một số axit hữu cơ và một chất thơm gồm 4 metoxysalixylandehyt.
Trong thân và rễ cây Eleutherococcus senticosus Maxim., Acanthopanax senticosus Harms chứa nhiều heterozit. Trong đó thân chứa từ 0,6-1,5%, rễ chứa 0,6-0,9%. Các heterozit gồm syringin C17H24O9.H2O hay eleutherozit B, eleutherozit α hay β sitosterol glucozit C35H60O6, eleutherozit C C8H16O6, eleutherozit B1 C17H20O10.
Ngoài ra còn có eleutherozit D và E, cả hai cùng là glucozit của syringaresinol hay dilirioresinol B C22H26O8 với các vị trí sắp xếp khác nhau, eleutherozit F và G. Tỷ lệ giữa các heterozit A, Bm C, D, E, F, G là 8:30:10:12:4:2:1.
Trong vỏ thân và rễ có eleutherozit nhiều hơn. Trong thịt quả và vỏ thân có heterozit A, B, C và E nhiều hơn. Tác dụng của các heterozit này tương đồng với một số heterozit có trong nhân sâm. Rễ còn chứa l-sesamin C20H18O6 cùng các đa đường.
Lá thì chứa các senticozit A, B, C, D, E và F có genin là axit oleanic cùng các eleutherozit I, K, L và M.
Trong rễ ngũ gia bì Acanthopanax sessiliflorus Seem phát hiện một số lignan glucozit như Acanthozit D C34H46O19, acanthozit C nhiệt độ chảy từ 125-128oC. Ngoài ra còn có acanthozit B C28H36O13, acanthozit A độ chảy 100oC.
Ngoài ra trong ngũ gia bì còn chuwasl-sesamin C20H60O6, daucocosterin (hay β sitoterol glucozit) C35H60O6, glucozit tim, l-savinin C10H16O6 và tinh dầu.
Lợi ích không ngờ của cây Ngũ gia bì
Nghiên cứu cho thấy ngũ gia bì có những tác dụng tốt trong điều trị các bệnh về nội khoa. Trong Đông y, nó là một vị thuốc quý có tác dụng làm mạnh gân cốt, trừ phong, đau nhức xương khớp, đau bụng, trẻ em vận động cơ bắp yếu, hạn chế đi lại, chống suy nhược thần kinh, tăng trí nhớ, kháng viêm, giảm đau, hạ sốt…
Theo y học cổ truyền, ngũ gia bì có vị đắng, chát, mùi thơm nhẹ, tính mát, có tác dụng làm ra mồ hôi, giải biểu. Nhiều vùng người ta dùng lá tươi hoặc khô nấu canh ăn thay rau giúp tiêu hóa tốt hơn; rượu ngũ gia bì tăng lực, trừ phong thấp.
Hiện nay, ngũ gia bì đã được sản xuất thành viên thuốc bổ (phối hợp với cao kim anh và vài loại khoáng vi lượng) chữa hạ đường huyết, suy nhược, kém ăn, thiếu máu…
Đặc biệt hơn nữa, ngũ gia bì xanh là loại cây “khắc tinh của muỗi”. Tại các vùng quê, người ta thường hay trồng cây ngũ gia bì xung quanh nhà để xua đuổi muỗi, bảo vệ sức khỏe.
Lợi ích đời sống của Ngũ gia bì
- Xua muỗi: Đây là lợi ích được nhiều người trồng cây này công nhận, thân và lá ngũ gia bì có thể tiết ra một hợp chất khiến muỗi tránh xa.
- Thải độc không khí: Giúp không khí trong lành hơn. Có người còn cho rằng cây có tác dụng khử mùi khá tốt.
- Lá có thể ăn sống, hoặc trộn chung với các món gỏi. Tất nhiên chỉ với các cây trồng ngoài sân vườn, to cao… còn cây trong chậu để bàn thì nên hạn chế.
- Được thừa nhận là có tác dụng tốt trong điều trị một số bệnh nội khoa, tác dụng làm mạnh gân cốt, trừ phong, đau nhức xương khớp…
- Dễ sống, không đòi hỏi nhiều công chăm sóc.
Lợi ích phong thuỷ, tinh thần của Ngũ gia bì
- Là cây tượng trưng cho gia đình, giúp gia đình phát triển vững vàng, ổn định tài vận, giữ vững tiền tài.
- Làm quà tặng ý nghĩa, lời chúc cho gia đình, công việc kinh doanh ngày càng thành công.
- Cây còn hợp với những người mệnh Mộc hoặc người tuổi Dần.
Các bài thuốc từ cây Ngũ gia bì
1. Trị thấp khớp
Lấy 120g mỗi vị gồm ngũ gia bì, tùng tiết và mộc qua đi tán bột. Mỗi lần lấy ra từ 3-4g uống, mỗi ngày uống 2 lần.
2. Trị phong thấp, đau nhức xương, mệt mỏi cơ thể, liệt dương, giúp ngủ ngon và tăng lực
Sao vàng 100g ngũ gia bì, ngâm cùng 1 lít rượu 30 độ, mỗi ngày lắc đều 1 lần. Được 10 ngày là có thể dùng, mỗi lần lấy ra từ 20-40ml uống vào trước bữa ăn tối.
3. Trị gãy xương, sau khi phục hồi vị trí
Địa cốt bì và ngũ gia bì mỗi vị 40g tán nhuyễn. Dùng thịt của 1 còn gà nhỏ giã nát, trộn với thuốc cho đều. Sau đó dùng đắp bên ngoài, cố định bằng bó nẹp, sau 7 ngày thì tháo nẹp.
4. Phụ nữ cơ thể bị suy nhược
Mẫu đơn, ngũ gia bì, đương quy và xích thược mỗi loại đều 40g đi tán bột. Mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần 4g.
5. Chữa giảm bạch cầu
Theo Quảng Tây T Học Viện Học Báo vào 1978, người ta sử dụng thích ngũ gia bì trị bạch cầu giảm do hóa liệu cho 43 ca. Và đã thu được kết quả khả quan. Còn theo Hồ Bắc Trung Y Tạp Chí 1982, dùng viên từ cây ngũ gia bì trị cho 22 ca thì có 19 ca có kết quả tốt.
6. Điều trị mỡ máu cao, ngực đau thắt
Người ta chế thuốc viên Quân Tâm Ninh từ chiết xuất Thích ngũ gia bì. Liều dùng ngày 3 lần, mỗi lần 3 viên và liên tục từ 1-3 tháng. Cứ 132 ca ngực đau thắt thì có tới 95,45% kết quả tốt, 53 ca mỡ máu cao đều hạ Cholesterol và Triglycerid.
7. Chữa huyết áp thấp
Theo Châu Phong, Trung Quốc Dược thành phẩm đích nghiên cứu, dùng viên ngũ gia bì, mỗi ngày uống 3 lần, mỗi lần 5 viên. Mỗi một liệu trình kéo dài 20 ngày thì thu được kết quả rất tốt.
8. Trị nhồi máu não
Theo Cam Túc Trung Y Học Viện Học Báo 1988, người ta dùng 40ml dịch chích từ ngũ gia bì, cho vào cùng 300ml dịch truyền glucoz 10%, truyền trực tiếp tĩnh mạch mỗi ngày một lần, kết hợp với uống thuốc thang cho 20 ca và đều thu được kết quả tốt.
9. Chữa chứng cước khí tay chân gây sưng đau
Lấy từ 8-16g mỗi vị gồm vỏ rễ cây ngũ gia bì, hạt cau, lõi thông, củ gấu, hạt cau, ké đầu ngựa, chỉ xác và tía tô. Tất cả sắc với nước, chia ra 3 lần uống trong ngày, uống đều mỗi ngày cho tới lúc khỏi bệnh.
10. Trị lở ngứa eczema
Lấy 20g mỗi vị gồm lá cây ngũ gia bì, cây cỏ dĩ (hy thiêm thảo), bạch chỉ, thổ phục linh, tỳ giải và rễ gấc. Tất cả sắc nước, chia ra uống ngày 2 lần sáng và tối, uống liên tục 7 ngày.
11. Người mệt mỏi, cảm sốt kèm nhiều mồ hôi
Lấy 40g mỗi vị gồm ngũ gia bì, đương quy, xích thược và mẫu đơn bì. Tất cả sao vàng, tán bỏ, mỗi ngày 2 lần lấy ra 4g mỗi lần uống.
12. Đau họng, sổ mũi
Lấy 15g rễ ngũ gia bì, 35g toàn cây cúc hoa vàng, sắc uống trong ngày, uống từ 3-5 ngày.
13. Giải độc lá ngón, bị say sắn
Dùng vỏ ngũ gia bì sắc nước uống.
14. Sưng đau các khớp kéo dài, hạn chế vận động
Các vị gồm 16g ngũ gia bì, 16g bưởi bung, 16g trinh nữ, 16g cát căn, 16g ngải điệp và 20g nam tục đoạn. Tất cả sắc với 4 bát nước tới khi còn 2 bát, chia ra uống 2 lần trong ngày.
15. Viêm tinh hoàn do biến chứng của quai bị
Các vị gồm 16g ngũ gia bì, 10g bạch linh, 16g lệ chi, 10g xa tiền, 12g bạch truật, 10g trần bì, 6g quế và 16g đinh lăng. Tất cả cho vào 4 bát ước sắc đến khi còn nửa, chia ra uống 2 lần trong ngày.
16. Yếu sinh lý ở nam giới
Các vị gồm 16g ngũ gia bì, 12g khởi tử, 12g thục địa, 10g tầm giao, 12g cấu tích, 16g thỏ ty tử, 12g hạt sen, 16g phòng sâm, 10g nhục thung dung, 10g phá cố chỉ và 10g cam thảo. Cho vào 1,8 lít nước sắc tới khi còn 0,4 lít, chia ra uống 2 lần trong ngày.
17. Tỳ vị hư nhược, tay chân yếu mềm
Các vị gồm 16g ngũ gia bì, 16g biến đậu, 16g bạch truật, 6g sinh khương, 10g trần bì, 16g đinh lăng, 5 quả táo tàu, 10g cao lương khương, 16g quy và 12 hoài sơn. Cho vào với 1,8 lít nước đun còn 0,4 lít, chia ra uống 2 lần trong ngày.
18. Trị phù thận
Các vị gồm 16g ngũ gia bì, 16g bông mã đề, 16g bạch truật, 20g đinh lăng, 10 quế, 10g bào khương, 16g hương nhu trắng, 12g cẩu tích và 16g ngải điệp. Tất cả sắc với nước uống trong ngày, liên tục từ 7-8 ngày. Bài thuốc này giúp tiêu thũng, bổ thổ, ôn bổ tỳ thận, bệnh nhân uống thuốc này sẽ đi tiểu nhiều, rồi hết phù thận.
19. Chứng thấp tỳ gây dày da bụng
Các vị gồm 16g ngũ gia bì, 16g lá đắng, 16g ngấy hương, 10g trần bì, 16g đinh lăng, 16g bạch truật, 16g ngải điệp và 16g hoài sơn. Tất cả sắc uống trong ngày.
20. Thận dương suy tổn, xương khớp nhức mỏi
Các vị gồm 16g ngũ gia bì, 12g cẩu tích, 12g thục địa, 16g tục đoạn, 12g khởi tử, 16g đương quy, 10g xuyên khung, 16g đinh lăng, 12g liên nhục, 16g hắc táo nhân, 10g quế tốt và 11g cam thảo. Tất cả thái nhỏ, cho vào bình sành, đổ nước vào ngập. Ngân 15 ngày là dùng được, mỗ lần lấy ra 40-45ml, chia ra tành 2 lần uống trước mỗi bữa ăn. Bài thuốc này giúp lưu thông khí huyết, bổ tâm thận và tăng cường sinh lực.
21. Trị chứng thống phong: sưng đau khớp đột ngột, mệt mỏi toàn thân đi lại khó khăn
Các vị gồm 16g ngũ gia bì, 16g trinh nữ, 16g bồ công anh, 16g nam tục đoạn, 20g rễ cỏ xước, 16g cà gai leo, 12g tất bát, 16g đinh lăng, 16g đơn hoa, 16g cát căn, 16g xương bồ, 16g kinh giới và 10g quế. Tất cả sắc uống trong ngày.
22. Sản phụ phù nề sau khi sinh
Các vị gồm 16g ngũ gia bình, 20g tô mộc, 10g hồng hoa, 20g đinh lăng, 12g uất kim, 16g ích mẫu, 12g bạch truật, 16g đan sâm, 10g quế, 10g trần bì và 10g xa tiền. Tất cả cho vào cùng 1,8 lít nước, sắc còn 0,4 lít, bỏ bã, chia ra uống 2 lần trong ngày. Bài thuốc này giúp tiêu ứ, hoạt huyết, uống hết thang là hết phù.
23. Bị đau thần kinh vai cổ do hàn thấp
Các vị gồm 16g ngũ gia bì, 16g thổ phục linh, 16g rễ cỏ xước, 10g kiện, 10g quê, 16g tang ký sinh, 6g tế tân, 10g phòng phong, 10g cố chỉ và 16g kinh giới. Tất cả sắc nước uống. Bài thuốc này giúp giảm đau, thông hoạt kinh lạc, trừ phong hàn.
Ý nghĩa phong thủy của cây Ngũ gia bì
Cây ngũ gia bì là loại thường xanh quanh năm, không tốn quá nhiều công chăm sóc nên thường được trưng trong nhà ở, văn phòng, giúp không gian trở nên tươi tắn, tạo cảm giác thư thái, minh mẫn cho chủ nhân. Ngũ gia bì còn mang ý nghĩa động viên tinh thần, có ý nghĩa hòa thuận, đoàn kết các thành viên trong gia đình.
Đáng lưu ý, ngũ gia bì giúp con đường tài vận phát triển ổn định, thuận lợi, đồng thời giúp chủ nhân củng cố tiền bạc, tài vận, quản lý, giữ vững tài khí để tài sản làm ra để không bị tiêu biến mang đến sự thịnh vượng, may mắn, đặc biệt phù hợp với người tuổi Dần.
Tuổi hợp với cây Ngũ gia bì
Trong Ngũ Hành tương sinh, Ngũ gia bì hợp với những người mệnh Mộc. Sở hữu loại cây xanh mướt này, người mệnh Mộc sẽ có được tài khí và nhiều điều thuận lợi tốt đẹp hơn.
Là cây phong thủy thích hợp với nhiều người, cây có thể được trồng để cầu tài lộc. Tuy nhiên, cây sẽ cực kỳ tốt và hợp với người tuổi Dần.
Người tuổi Dần có tính cách vô cùng mạnh mẽ, dứt khoát, bộc trực và khá là cứng đầu, dám đương đầu và chịu trách nhiệm. Họ dám chấp nhận rủi ro, mạo hiểm để kiếm tiền và sự nghiệp luôn có nhiều cơ hội bứt phá và phát triển dù gặp nhiều khó khăn, gian truân.
Khi người tuổi Dần trồng cây cảnh này, màu xanh mát và không gian phong thủy cây mang lại có thể làm giảm bớt sự cố chấp, tính nóng vội của họ. Đồng thời, cây sẽ như một vật hút tài lộc và mang nhiều cơ hội đến cho những người cầm tinh con Cọp. Với sự vững vàng của mình, chắc chắn cây sẽ tạo sự ổn định tài chính và tìm kiếm nhiều may mắn đến với gia chủ.
Cách chọn mua cây ngũ gia bì khoẻ mạnh
Dù ngũ gia bì dễ trồng, dễ sống và dễ chăm sóc, nhưng việc lựa chọn một cây hoặc chậu ngũ gia bì khoẻ mạnh sẽ tốt hơn chọn đại hoặc chọn nhầm cây đang bệnh mà không biết. Vậy bạn nên chú ý những chi tiết nào khi chọn?
- Lá vàng hoặc rụng lá: Nếu lá bị vàng hoặc rụng nhưng ở phía gần gốc cây thì không thành vấn đề, đó là dấu hiệu bình thường khi cây thay lá mới, nhưng nếu lá ở phần ngọn bị vàng hoặc rụng, đây là dấu hiệu cho thấy cây đang dư nước, bị đặt ở nơi nhiệt độ cao, bị thay đổi nhiệt độ đột ngột hoặc bị thiếu ánh sáng.
- Lá, cuống lá bị nâu: Thường do dư nước, nếu có dấu hiệu này thì kiểm tra rễ xem có bị hư không.
- Côn trùng: Kiểm tra dưới lá có mạng nhện hoặc nhện không.
Cách chăm sóc cây ngũ gia bì
Ngũ gia bì có sức sống mạnh mẽ, chịu được khắc nghiệt rất tốt, dễ trồng, không tốn nhiều thời gian chăm sóc.
Người ta thường nhân giống cây bằng cách giâm cành: Dùng dao, kéo cắt một cành của cây ngũ gia bì. Sau đó bỏ hết lá và ngâm vào nước kích thích mọc rễ, sau đó mang ra ươm trồng vào bầu đất. Sau nửa tháng cây có thể ra rễ và nảy mầm mới. Nhưng chú ý là nên giâm cành trong bóng râm. Chúng ta có thể cho cây cảnh vào chậu để trong nhà, cơ quan hay trồng vào vùng đất mới.
Hàng ngày nên tưới lên lá và gốc, thân cây ngũ gia bì cho cây hấp thụ đủ nước cũng như lá luôn xanh và tươi tắn. Mỗi ngày nên cho cây ra đón ánh nắng mặt trời khoảng 120 phút. Nên bón phân cho cây vào mùa hè, đây là thời kỳ cây sinh trưởng và phát triển tốt.
Các hình ảnh đẹp về cây ngũ gia bì
Chỉ cần một chậu cây ngũ gia bì trong không gian sống, nhất định bạn sẽ có tinh thần thư thái, thoải mái nhất có thể.
Nếu bạn vẫn đang tò mò về công dụng và ý nghĩa của cây Ngũ Gia Bì thì hãy cùng xem qua video dưới đây.
Kết luận
Tóm lại, cây Ngũ gia bì là loại cây phong thủy có thể đem lại nhiều điều tốt đẹp cho người trồng nó. Nếu bạn là người chơi cây cảnh, có thể bắt đầu tìm hiểu và nên ưu tiên lựa chọn loại cây này đầu tiên vào danh sách cây trồng của mình. Cây đặc biệt không tốn nhiều công chăm sóc, nhưng cũng nên tìm hiểu kỹ lưỡng về phương pháp trồng cây.
Mắc dù cây ngũ gia bì rất tốt. Tuy nhiên, những người mà có âm hư hỏa vượng thì không được dùng. Các bài thuốc trên không nên tùy tiện tự làm. Quý bạn đọc lưu ý cần hỏi ý kiến thầy thuốc trước khi áp dụng.
